Δευτέρα, 10 Ιουλίου 2017 11:33

Ινσταμπούλ, Ινσταμπούλ του Μπουρχάν Σονμέζ

Το κελί είναι κρύο, όπως κάθε κελί. Οι ανακριτές και οι βασανιστές είναι ανθρώπινα τέρατα, ηδονιστές που προκαλούν τον πόνο και τον τρόμο. Βασανιστές που ο βασανισμός δεν είναι γι’ αυτούς παρά μια ρουτίνα. Μαζοχιστικοί τύποι.
Μέσα σ’ αυτές τις εφιαλτικές συνθήκες συναντιούνται τέσσερις άνθρωποι, θύματα ενός ανάλγητου καθεστώτος σε μια φρικτή, υπόγεια φυλακή της Ιστανμπούλ. Ανθρωποι που αν βρίσκονταν έξω από εκεί ίσως δεν θα έκαναν ποτέ παρέα ο ένας με τον άλλο, ενώνονται κάτω από το πέλμα της εξουσίας.

Σκληρό το εκμαγείο του βιβλίου, απέραντα ανθρώπινη και τρυφερή η καρδιά του, το εσωτερικό, το αθώρητο. Ο λόγος για το μυθιστόρημα «Ιστανμπούλ Ιστανμπούλ» του Μπουρχάν Σονμέζ που μεταφράζεται για πρώτη φορά στην ελληνική γλώσσα (μετάφραση από τα τουρκικά: Θάνος Ζαράγκαλης)

Τέσσερις άνθρωποι. Ο κουρέας Κάμο, ο γιατρός, ο μαθητής Ντεμιρτάι και ο μπαρμπα-Κιουχεϊγλάν, βρίσκονται στο κελί μιας φυλακής, παγιδευμένοι στα βάναυσα χέρια μιας ανάλγητης εξουσίας.

Ο καθένας περιμένει τη σειρά του να ανακριθεί, να βασανιστεί, να πονέσει, να δεχθεί στο σώμα όλη τη βαρβαρότητα των βασανιστών.

Στον χρόνο που περισσεύει ανάμεσα στα βασανιστήρια αφηγούνται ιστορίες αλλά και παραμύθια, θρύλους και παραλογές.

Στο εξαιρετικό αυτό βιβλίο, ο Τούρκος συγγραφέας, μέσα από τους χαρακτήρες των ηρώων του, δυσπιστεί ως προς την υφή του ανθρώπινου είδους και τη δυνατότητά του να αλλάξει τον κόσμο προς το καλύτερο, το δικαιότερο, το αληθινό.

Στο δυνατό αυτό ανάγνωσμα –μια βουτιά από το παγωμένο στο ζεστό και από τη φρίκη στην παραμυθία– τίθενται βασικά θέματα και αρχές για στοχασμό και αναστοχασμό.

Η έννοια του χρόνου και η διάστασή της μέσα στο κελί μιας φυλακής. Ο χρόνος που σταματάει μέσα στο «κελί της μνήμης» και «σαν τον μαυραγορίτη σωρεύει και κρύβει την κάθε κουβέντα».

Ο χρόνος που, αντί να στενεύει στη διάρκεια του πόνου, γίνεται πιο βαθύς. Το θέμα της εξουσίας και της αδυναμίας του εξουσιαστή να τη διαχειριστεί στο πλαίσιο του σεβασμού των ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Το θέμα του φόβου εκατέρωθεν. Τόσο από τη μεριά των κρατουμένων όσο και από μέρους των κρατούντων.

Πάνω σε ένα παραλήρημα φόβου, ο κουρέας Κάμο λέει: «Τους προκαλεί φρίκη να μάθουν τις αλήθειες τους. Τώρα καταλαβαίνω γιατί δεν με παίρνουν για ανάκριση εδώ και τρεις μέρες...». Η σχέση του ανθρώπου με το παρελθόν. Μια ενδιαφέρουσα άποψη είναι αυτή που λέγεται διά στόματος του γιατρού. «Το παρελθόν βρίσκεται σε απόσταση, που δεν μας επιτρέπει να φτάσουμε. Αντί γι’ αυτό πρέπει να σκεφτόμαστε το αύριο».

Στο μυθιστόρημα αυτό ο άνθρωπος έρχεται πρόσωπο με πρόσωπο με τον εαυτό του. Με τις δυνάμεις (ή τις αδυναμίες) του σώματος και του πνεύματος. «Σε ποιον ανήκει αυτό το σώμα που αντέχει τόσο τον πόνο;», αναρωτιέται ο ποιητής και κουρέας Κάμο.

Και ενδιαμέσως υπάρχουν οι αφηγήσεις. Υπέροχες, αισθητικές, ονειρικές πινελιές. Που κινούν από τον νου των καταδίκων, πετούν πάνω από τον Γαλατά και τον Βόσπορο, διασχίζουν τα στενά δρομάκια και τις αγορές της Ιστανμπούλ για να ταξιδέψουν στα χιονισμένα βουνά και τα αβλέμονα σκοτάδια των δασών.

«Ιστανμπούλ Ιστανμπούλ». Μια πόλη μεγάλη που όμως δεν είναι αυτό που φαίνεται. Που δεν μπορείς να τη μάθεις από την πρόσοψή της. Πρέπει να κατέλθεις βαθιά, στα σκοτάδια της, για να φτάσεις ώς τον πάτο του πηγαδιού.

Γιατί τούτα τα σκοτάδια είναι βαθιά όπως τα βάθη της ανθρώπινης ψυχής. Είναι ψέμα και αλήθεια. Το ψέμα ορατό. Η Αλήθεια πρέπει να ανακαλυφθεί στο βάθος μιας μνήμης που συναντά την ποίηση του κόσμου.

 

Ινσταμπούλ, Ινσταμπούλ του Μπουρχάν Σονμέζ, Εκδόσεις Καστανιώτη