Ελάχιστοι είναι οι συγγραφείς στη χώρα μας που έχουν μια σταθερή και σημαντική παρουσία τόσο στη λογοτεχνία των ενηλίκων όσο και στη λογοτεχνία των παιδιών και εφήβων. Ένας από αυτούς και η Ελένη Πριοβόλου.

Με τα βιβλία της για μεγάλα και μικρότερης ηλικίας παιδιά έχει διακριθεί και βραβευθεί. Με τα μυθιστορήματά της για ενήλικους αναγνώστες έχει ιδιαιτέρως αγαπηθεί από ένα πλατύ κοινό, που όμως και απαιτητικό είναι και σαφέστατα αναζητά στα κείμενα που διαβάζει να υπάρχει μια αντικειμενική ανάλυση των πολιτικών συμβάντων που κινητοποιούν τη δράση και επεμβαίνουν στις ζωές των ηρώων. Με άλλα λόγια, το «ενήλικο» έργο της Πριοβόλου μπορεί άνετα να χαρακτηρισθεί ως πολιτικό, ενώ παράλληλα διαθέτει και όλα τα στοιχεία μιας κλασικής μυθιστορηματικής ανάπτυξης.

H συγγραφέας Ελένη Πριοβόλου μιλάει στο Docville για την Αριστέρα, το πελατειακό σύστημα στην τέχνη, τη βία “από όπου κι εάν προέρχεται” και τον συμπρακτικό βίο

Θρεμμένη με τους μύθους και τα παραμύθια της γενέθλιας γης, τα πολυφωνικά άσματα της δημοτικής μουσικής, των μοιρολογιών και της Βυζαντινής υμνωδίας και μεγαλώνοντας σε ένα αμιγώς πολιτικοποιημένο περιβάλλον, η καταξιωμένη Ελληνίδα συγγραφέας Ελένη Πριοβόλου, βρήκε από πολύ νωρίς καταφύγιο στις λέξεις, αναζητώντας την ευρυθμία και την καθαρότητα του λόγου και γράφοντας παραμύθια και όνειρα για μικρούς και μεγάλους. Συζητώντας μαζί της στο πλαίσιο της «Συνέντευξης της Δευτέρας», ένιωσα πως έχω απέναντί μου μια γυναίκα που καταφέρνει να διατηρεί ζωντανό το όνειρο μέσα της και να το διαπλάθει με τον χαρακτηριστικό ενθουσιασμό ενός παιδιού.

Συνέντευξη στη Νάντια Μπούτα

Το εφηβικό μυθιστόρημα, που διαχωρίζεται εδώ και χρόνια τόσο από το παιδικό όσο και από το μυθιστόρημα για ενηλίκους, έδωσε πιο σύγχρονα δείγματα γραφής από τη δεκαετία του 1970, ενώ με τη νέα χιλιετία αμιλλάται επάξια τόσο στη θεματική όσο και σε αφηγηματική τόλμη και σε νεωτερική και μετανεωτερική γραφή την ξένη εφηβική λογοτεχνία από την οποία έχει σαφώς επηρεασθεί. ΄Ετσι, δειλά αλλά σταθερά, κάνουν την εμφάνισή τους στην ελληνική λογοτεχνία για παιδιά και νέους μυθιστορήματα που κινούνται συνήθως σε ένα σύγχρονο δυστοπικό κοινωνικό περιβάλλον. Σ΄αυτό το είδος του κοινωνικού μυθιστορήματος κατατάσσεται και το βιβλίο της Ελένης Πριοβόλου Φως σε μαύρο ουρανό.

Η Ελένη Πριοβόλου είναι μια μυθιστοριογράφος που έχει γράψει και μυθιστορήματα για ενήλικες, όπως και μυθιστορήματα για παιδιά και νέους. Το κεντρικό στοιχείο της συγγραφής της είναι η πολιτική ματιά στην ιστορία που αποφασίζει να αφηγηθεί. Και αν στα πολυσέλιδα «ενήλικα» μυθιστορήματά της αυτή η ματιά απλώνεται σε μεγάλα χρονικά διαστήματα και ενεργοποιεί πολλά πρόσωπα, στα εφηβικά και παιδικά της έργα αυτοπεριορίζεται σε μια πιο περιορισμένη περίοδο, όπως και επίσης αποκτά μια πλέον σφιχτή πλοκή. Με αυτόν τον τρόπο, η συγκεκριμένη συγγραφέας δείχνει να αναγνωρίζει και να χρησιμοποιεί κατάλληλα τους τρόπους με τους οποίους θα μπορέσει να έρθει πιο κοντά με ένα εφηβικό κοινό. Το παιδί και ο έφηβος απαιτεί γρήγορες εναλλαγές και δράση.

Οι γονείς του Ντίνου και της Ίριδας απέτυχαν επαγγελματικά κι η ζωή τους πήρε την κάτω βόλτα. Καβγάδες και ξύλο δηλητηριάζουν την ατμόσφαιρα κι ο Ντίνος αποφασίζει να το σκάσει από το σπίτι. Αυτή θα είναι η αρχή μιας σειράς περιπετειών που θα τον φέρουν αντιμέτωπο με την άλλη πλευρά της πόλης, θα του γνωρίσει τους μετανάστες και τους αστέγους και θα τον κάνει κομμάτι των ιστοριών τους. Πώς μπορεί ν’ αλλάξει τη ζωή τη δική του και της οικογένειάς του μια τέτοια απόφαση; Θα καταφέρει να επιβιώσει σ’ ένα περιβάλλον γεμάτο μίσος και απελπισία;

Το Αγγελόκαστρο, το Αγρίνιο, το Αιτωλικό, το Μεσολόγγι, η Τριχωνίδα, ο Αχελώος, είναι το τοπίο που επιλέχθηκε από την Ελένη Πριοβόλου για να στήσει το μύθο της στο “μετά φόβου”. Αλλά ο τόπος που επιλέγεται από τον/την συγγραφέα για να γίνει σκηνικό μυθιστορήματος, είναι αγλάισμα για τους ανθρώπους του, εν τέλει δε, και μέγιστη τιμή.

Ο τίτλος είναι και οι δυο πρώτες λέξεις του μυθιστορήματος, ενώ στη συνέχεια παρατίθεται η γνωστή φράση από τη θεία μετάληψη, «Θεού, πίστεως και αγάπης προσέλθετε». Και δεν αποτελεί αυτό σημάδι κάποιας θρησκοληψίας, αλλά μέρος του σκηνικού της πρώτης πρώτης εικόνας του έργου: στο μικρό χωριό Κάστρο της Αιτωλοακαρνανίας, μετά τον πρώτο παγκόσμιο πόλεμο, ο παπάς του χωριού μεταλαμβάνει τους μαθητές και τις μαθήτριες του δημοτικού, κάτω απ΄το άγρυπνο μάτι της αυστηρής συντηρητικής δασκάλας και του προοδευτικού δασκάλου. Δυο εντελώς αντίρροπα πνεύματα που εκδηλώνουν την αντίθεσή τους γιατί είναι εποχή «δίσεκτη», Οκτώβρης του ’16, την εποχή που ξεκινά ο Εθνικός Διχασμός, και λίγο πριν μπει η Ελλάδα στον Α΄ Παγκόσμιο Πόλεμο. Εποχή παθών, εποχή μισαλλοδοξίας, εποχή φόβου. Δεν μας διαψεύδει λοιπόν ο τίτλος, εφόσον οι ήρωες ζουν και δρουν μέσα στο φόβο. Και σ’ όλο το μυθιστόρημα που ουσιαστικά κινείται γύρω από δυο αχώριστες φίλες, την Αρίστη και τη Διαλεχτή, βλέπουμε πώς η καθεμιά διαχειρίζεται διαφορετικά τον φόβο.

Ένα ανθρωποκεντρικό, αισθαντικά γραμμένο αφήγημα, με τη χαρακτηριστική συγγραφική ματιά της Ελένης Πριοβόλου. Ένα σπονδυλωτό μυθιστόρημα με μια τρυφερή και ποιητική διάθεση κριτικής απέναντι στις κοινωνικές δομές, που καθορίζουν τη στάση ζωής μας. Η συγγραφέας παρακολουθεί, καταγράφει και ανασυνθέτει τις κινήσεις των ηρώων της. Σε κάθε χαρακτήρα αφιερώνει ένα κείμενο σε μορφή αυτόνομου διηγήματος, φωτίζοντας τις στάσιμες ζωές τους, οι οποίες κινούνται σε μια δικιά τους πραγματικότητα, σε ένα δικό τους παράλληλο κόσμο.

Συζήτηση της συγγραφέα Ελένης Πριοβόλου
με τον Ηλία Κορδαλή*