Φυσικά για κάθε βιβλίο ξένου συγγραφέα που καταφέρνει να μεταδώσει το πνεύμα του δημιουργού, δε μπορούμε να μην μνημονεύσουμε το ρόλο του μεταφραστή. Στο συγκεκριμένο ανάγνωσμα τα εύσημα ανήκουν στην μεταφράστρια Στέλλα Χρηστίδου.
Μια τουρκάλα, απολυμένη δημοσιογράφος-μέρες κυνηγητού των δημοσιογράφων από το καθεστώς Ερντογάν- βρίσκεται στην Τύνιδα και στον απόηχο της αραβικής άνοιξης. Κλείνεται στο δωμάτιο ενός ξενοδοχείου, μιας πόλης και συνάμα μιας χώρας που δε γνωρίζει ούτε έχει την περιέργεια να μάθει. Νιώθει να έχει χάσει τη μνήμη της ή σαν «αδέσποτο σκυλί που εγκατέλειψε τον καυγά», όπως περιγράφει το εαυτό της η ηρωίδα.
Στην ταράτσα του ξενοδοχείου- με θέα έναν Τυνησιακό, με δυτικές αντιγραφές, γάμο, ανταμώνεται με δυο ακόμα γυναίκες. Την Τυνήσια Αμίρα και την Αιγύπτια Μαριάμ. Αρχίζουν έναν διερευνητικό διάλογο μέχρι να γίνουν οι τρεις τους συντροφιά και να ξεκινήσουν αντάμα την περιήγηση σε μια πόλη με φανερά τα σημάδια της πολιτικής και κοινωνικής αποσάθρωσης.
Έχουν πολλά κοινά. Η Τουρκάλα-αφηγήτρια της οποίας το όνομα δεν αναφέρεται-άφησε την πατρίδα της απηυδισμένη από τον βρώμικο πολιτικό πόλεμο. Η Αμίρα έζησε στην Τύνιδα την επανάσταση της Αξιοπρέπειας η των Γιασεμιών κατά τους Γάλλους, και γεύτηκε την απογοήτευση από το αποτέλεσμα. Τα συρματοπλέγματα παραμένουν στη θέση τους, τα καφενεία συνεχίζουν να είναι ανδρικά και οι πολίτες αντιμετωπίζουν με καχυποψία τις εκλογές. Η Μαριάμ, επαναστάτρια της πλατείας Ταχρίρ του Καϊρου, έχει και αυτή την αίσθηση, όπως και οι άλλες δυο, ότι έφυγε από μια πατρίδα «που δεν αγαπάει τα παιδιά της» και μια επανάσταση «φρύγανο», που έσβησε.
Η συγκυρία τις έφερε κοντά σε τέταρτη μια γυναίκα. Την μαντάμ Λίλα. Ένα πρόσωπο μυθικό ή πραγματικό; Όπως και να έχει πρόκειται για μια δυνατή ηρωίδα, που τις πείθει να την ακολουθήσουν σε ένα ταξίδι «κυκλικό» στην Μέση Ανατολή. Από τη Λιβύη στην έρημο και από εκεί στην Αλεξάνδρεια και στη Βυρηττό. Μαζί τους ταξιδεύει και ο μύθος τους Διδούς, της μυθικής ιδρύτριας της Καρχηδόνας.
Πρόκειται για μια μεγάλη περιπέτεια της ψυχής και κυρίως αφύπνισης, αυτογνωσίας και απόδρασης από την πιο σκληρή φυλακή που είναι ο φόβος. Η μαντάμ Λίλα, γοητευτική και εμβριθής, ξέρει να βλέπει στα εσώψυχά τους. Ένεκα αυτού καταφέρνει να έχει ισχύ πάνω τους. Είναι μια μορφή «ελκτικής χειραγώγησης» την οποία οι τρεις γυναίκες αποδέχονται και έτσι την ακολουθούν. Αυτή η γυναίκα μοιάζει κάτι σαν ανάσταση μύθου. Η σάρκωση της ατομικής και συλλογικής αλήθειας. Γίνεται η Σεχραζάτ ενός ταξιδιού επικίνδυνου και γοητευτικού. Μιας περιπλάνησης στα επικίνδυνα μονοπάτια των συγκρούσεων αλλά και της αφιλόξενης Ερήμου, όπου όμως τις περιμένουν οάσεις, με κυρίαρχο το γυναικείο στοιχείο, αφού οι άντρες πολεμούν.
Όλο το βιβλίο δίνει την εντύπωση ενός αέναου γυναικείου χορού που φυσάει την πνοή του, στον άντρα, τα παιδιά, την κοινωνία, το χώμα, την πατρίδα. Είναι ο κόσμος των γυναικών που δημιουργείται από ζάχαρη και ποίηση. Γυναίκες σαν υδάτινες ροές, χοές και σπονδές για τους νεκρούς, πανιά φουσκωμένα στον άνεμο. Γυναίκες άμμος και νερό της ερήμου. Γυναίκες που ερωτεύονται, αγαπούν αλλά και εύκολα μπορούν να σκοτώσουν. Τυλιγμένες με μαντήλα ή μη, ζωσμένες τα όπλα ή ζυμώνοντας το ψωμί της φαμίλιας, φτιάχνοντας γλυκά ή τιμώντας τους νεκρούς, εκπροσωπούν την ουσία της ζωής μέσα σε ένα περίβλημα σκληρό, καμωμένο από την καταστροφική μανία των αντρών.
Υπαινικτικά μέσα στις σελίδες του βιβλίου περνάει όλη η αποικιοκρατική πολιτική στη Μέση Ανατολή, τα παιχνίδια των δυνατών της γης και των πετρελαϊκών κολοσσών, που δημιουργούν πολέμους συμφερόντων, χωρίς να λαμβάνουν υπόψη τις ανθρώπινες ζωές. Μέσα στις σελίδες διακρίνεται η πολιτισμική διείσδυση του λεγόμενου αμερικάνικου τρόπου σκέψης με προσλαμβάνουσες από τη μουσική, το σινεμά τις τηλεοπτικές σειρές. Χαρακτηριστικό που καταδεικνύει τον συρμό, είναι η σκηνή όπου οι γυναίκες της ερήμου σπεύδουν να παρακολουθήσουν τη σειρά Sex and the City.
Πικρό και γλυκό βιβλίο. Ολόκληρο μια χαρμολύπη. Σε μια εποχή και μια περιοχή ασύχαστη, όπου ο απλός κόσμος θέλει να ζήσει αλλά δεν τον αφήνουν. Τον μετατρέπουν σε κοπάδι και μάζα που θα ξεβραστεί ελεεινή και τρισάθλια στις ακτές μιας Ευρώπης «δυσκοίλιας», αφού πρώτα γευτεί την εκμετάλλευση της αδίστακτης μαφίας των δουλεμπόρων.
Μια θέρμη με κυρίευσε για τον άνθρωπο και κυρίως για τη γυναίκα. Με κάποιο τρόπο, ακόμα και υπόδουλη σε μια ανδροκρατούμενη κοινωνία, αναδεικνύεται παντοδύναμη. Κάθε γυναίκα εκπροσωπεί και μια μυθική θεά που ξέρει να εμφυσά τα σημάδια, τη μαγεία, τον έρωτα, την ίδια τη ζωή ακόμα και μέσα στη βία του πολέμου!
Η μαγική πνοή των γυναικών, Ετζέ Τεμελκουράν, Εκδόσεις Καστανιώτη