Τρίτη, 28 Μαΐου 2019 11:25

Ελένη Πριοβόλου: Η ζωή μέσα απ' τη γραφή είναι μια περιπέτεια

Η βραβευμένη συγγραφέας με τους φανατικούς αναγνώστες μόλις κυκλοφόρησε το νέο της μυθιστόρημα, «Στη Ζωή Νωρίς Νυχτώνει», όπου γράφει για τις γενιές που έρχονται και για τις πληγές των μικρών λαών, αποδεικνύοντας, για άλλη μια φορά, πως οι άνθρωποι καταφέρνουν να ακροβατούν στην καταστροφή και την αναδημιουργία, στο παρελθόν και το παρόν.

- Γιατί γράφετε κυρία Πριοβόλου;

Είναι σαν με ρωτάτε γιατί αναπνέω ή γιατί πίνω νερό. Το πρωί που ξυπνάω, κάθε μέρα στις 5, το πρώτο πράγμα που κάνω είναι να ανοίξω τον υπολογιστή. Έτσι ξεκινά η μέρα μου... Σημειώνω σκέψεις, συνειρμούς. Είναι η ζωή μου το γράψιμο, δεν είναι κάτι ξεχωριστό. Δεν κάθομαι να εκλογικέψω γιατί το κάνω. Μέσα απ’ τη συγγραφή δημιουργώ τους κόσμους όπως θα ήθελα εγώ να τους ζήσω, αναπαλαιώνω φθαρμένες εικόνες και δημιουργώ τις κοινωνίες μου.
- Γι’ αυτό προορίζατε τον εαυτό σας μικρή;

Τον προόριζα μόνο για τις λέξεις. Δεν ήμουν ιδιαίτερα καλή μαθήτρια, ειδικά στα μαθηματικά ήμουν κούτσουρο, γιατί ήμουν πολύ αφηρημένη. Ανακάλυψα όμως από μικρή τις λέξεις και έγραφα ιστοριούλες στο αναγνωστικό.

- Τι είδους ιστορίες;

Ιστορίες όπου καταδίκαζα τον δάσκαλό μου σε θάνατο! Χτυπούσε συνεχώς και πολύ άγρια. Εγώ δεν τις έφαγα ποτέ, αλλά εγκλωβίστηκα στον φόβο του δασκάλου και επειδή δεν μπορούσα να αντιδράσω όταν έδερνε τους συμμαθητές μου έγραφα ιστορίες.

- Ποιες άλλες εικόνες κρατάτε απ’ τα παιδικά σας χρόνια;

Θυμάμαι εφτά γιαγιάδες στα κατώφλια των σπιτιών, σαν αρχαίος χορός τραγωδίας, μαυροντυμένες, όπου μας έλεγαν τρομακτικές ιστορίες. Ειδικά σε εμάς τα κορίτσια που φοβόντουσαν μην κάνουμε παρέα με αγόρια, μας έλεγαν μην περάσουμε το ποτάμι, γιατί θα μας πάρουν τη λαλιά οι νεράιδες. Αυτό με βοήθησε να καταλάβω ότι ο κόσμος δεν είναι αυτός που βλέπουμε, αλλά αυτός που αισθανόμαστε. Δημιούργησα το δικό μου παραμύθι. Θυμάμαι επίσης τον πατέρα μου, έναν κομμουνιστή φανατικό αλλά και δάσκαλο της βυζαντινής μουσικής με φωνή θεϊκή. Και παρόλο που του έκαναν πρόταση όλες οι μητροπόλεις της Ελλάδας να πάει να ψάλλει, αυτός δεν έφυγε απ’ το Αγγελόκαστρο. Έψελνε τον χερουβικό ύμνο και εγώ έκλαιγα, γιατί είχε τέτοια υψώματα η φωνή του και νόμιζα ότι πετάω στα ουράνια. Δεν ξεχνώ επίσης το πανηγύρι του χωριού μας, όπου στις 3 οι καμπάνες της εκκλησίας του Παντοκράτορα κτυπούσαν και ήταν τόσο κατανυχτικές. Θυμάμαι και τη βραδιά που άκουσα στον δρόμο τρομακτικά κλάματα και ουρλιαχτά, ήμουν τότε εφτά χρονών επί Χούντας, είχε σκοτάδι και είδα δυο χωροφύλακες να σέρνουν έναν καημένο, να τον έχουν σπάσει στο ξύλο και λίγες μέρες μετά να έρχονται να συλλάβουν στο σπίτι τον πατέρα μου.
- Τι θυμάστε απ’ εκείνο το βράδυ;

Ήταν πολύ βάρβαρο αυτό που ζήσαμε, τόσο που η αδελφή μου έχασε τη φωνή της για 6 μήνες. Και όταν πήγα στο σχολείο μετά απ’ αυτό, έμαθα πως ο καλύτερός μου φίλος, χωρίς να το ξέρω, ήταν ο γιος του αξιωματικού που συνέλαβε τον πατέρα μου. Αναρωτιόμουν πώς αυτό το αγγελούδι, ο Μανώλης, μπορεί να έχει αυτόν πατέρα και έγραψα για χάρη του το βιβλίο «Τα Χάρτινα Πουλιά». Ευτυχώς εκείνη η δεύτερη σύλληψη του πατέρα μου διήρκεσε πολύ λίγο, γιατί υπέγραψε δήλωση μετάνοιας.

- Θεωρήσατε ότι πρόδωσε τα ιδανικά του;

Τότε δεν τα ήξερα αυτά, ήμουν πολύ μικρή. Τα έμαθα πολύ αργότερα. Δεν νομίζω ότι πρόδωσε ποτέ τα ιδανικά του. Δούλευε πολύ για την κομμουνιστική ιδέα, δεν θεωρούσε ότι έπρεπε να πάει φυλακή γιατί είχε μια μεγάλη οικογένεια πίσω του, που δεν θα μπορούσε να επιβιώσει εάν δεν ήταν εκείνος. Αλλά δεν νομίζω να ήταν μόνο αυτό. Μπορεί να ήταν και σε συνεννόηση με το κόμμα, γιατί εξακολούθησε να μοιράζει τον παράνομο Ριζοσπάστη και γενικότερα είχε δράση.
- Αυτή η εικόνα της σύλληψης του πατέρα σας πώς καταγράφηκε μέσα σας; Σας προκάλεσε αποστροφή στην εξουσία, φόβο;

Απέχθεια μου προκάλεσε. Και εξακολουθώ να διατηρώ αυτό το στοιχείο σε κάθε έναν που ασκεί εξουσία. Και για μένα δεν την έχει μόνο ο χωροφύλακας. Είναι και αυτός που θα φτιάξει ένα μικρό site και θα αυτοκηρυχθεί κριτικός λογοτεχνίας. Ή θα κάνει κάποιος ένα blog όπου θα πάνε όλοι για να γίνουν πρόβατα δίνοντάς του εξουσία. Αυτό παρέχεται ξέρετε… Ακόμα κι αυτές οι μικρές κυριαρχίες που υποτίθεται απαρτίζουν τη δημοκρατία με ανατριχιάζουν. Γι’ αυτό προσπαθώ να είμαι αποστασιοποιημένη από κάθε μορφή εξουσίας.
- Οι γονείς σας τι άνθρωποι ήταν;

Ο μπαμπάς μου ήταν ένας άνθρωπος πολύ μορφωμένος, διαβασμένος, όπως όλοι οι αριστεροί εκείνης της εποχής. Νομίζω η εξορία ήταν πανεπιστήμιο γι’ αυτόν, μιας και στα 8 χρόνια στη Μακρόνησο γνώρισε μεγάλες προσωπικότητες. Ήταν ο πιο μειλίχιος άνθρωπος, δεν θυμάμαι να μας μάλωσε ποτέ, ήταν πολύ διαλλακτικός και προσπαθούσε να δημιουργήσει μια κομμούνα μέσα στο σπίτι μας.

- Και η μητέρα σας;

Ο πατέρας μου την έλεγε… επιλοχία. Ήταν πολύ αυστηρή, γιατί ήθελε αυτό τον επαρχιώτικο καθωσπρεπισμό του να μην πιάσουν οι γείτονες στο στόμα τους τα κορίτσια. Κρυφά και μυστικά, έλεγε ότι έχουμε δίκαιο. Δεν μπορώ να πω όμως ότι δεν ήταν μια καταπληκτική μάνα που μας βοηθούσε πολύ να προχωρήσουμε. Ήμασταν από τα λίγα παιδιά στο χωριό μας που πήγαν πανεπιστήμιο. Και όταν 19 χρονών ερωτεύτηκα τον άντρα μου το πήρε πολύ φυσιολογικά, ενώ περίμενα να γίνει χαμός. Έχει μια καθαρότητα ο Βασίλης και της άρεσε πολύ.
- Οι σπουδές στην Αθήνα λειτούργησαν ως διέξοδος;

Ήταν φυσιολογικό για ένα παιδί της επαρχίας. Μπήκα στην Πάντειο και με πολύ διάβασμα τέλειωσα Πολιτικές Επιστήμες. Σπούδαζε και ο άντρας μου τότε, ήμασταν σε φοιτητικά κινήματα, άνθρωποι της δράσης.

- Οι γονείς σας πώς το έβλεπαν όλο αυτό;

Ήταν περήφανοι για τον χαρακτήρα που διαμόρφωσα. Τους άρεσε το ότι ήμουν ανεξάρτητη, φιλελεύθερη και νοιαζόμουν για τα κοινά.
- Όπως σας ακούω τόση ώρα αναρωτιέμαι σε ποια απ’ τις νέες σας ηρωίδες, Άρια και Οριάνθη, απ’ το «Στη Ζωή Νωρίς Νυχτώνει», μοιάζετε περισσότερο…

Μοιάζω και στις δυο γιατί τα πάντα μέσα μου είναι διπλά. Στην Άρια όμως είμαι πιο κοντά, γιατί έχω υπηρετήσει το καθεστώς ως υπάλληλος. Αυτό για ένα συγγραφέα στην ελληνική πραγματικότητα, που είμαστε μια άκρως συντηρητική κοινωνία, είναι απαγορευτικό. Αυτή η διπλή ιδιότητα, να είναι δηλαδή υπάλληλος και συγγραφέας. Έχουμε ένα κόμπλεξ…. Χωρίς να σκεφτούμε ότι συγγραφείς του παρελθόντος, μεγάλοι όχι σαν εμένα -ο Πεσσόα, ο Καβάφης, ο Κάφκα- δούλεψαν στο δημόσιο και έκαναν παράλληλα σπουδαία έργα. Δεν αποκλείει το ένα το άλλο. Δεν υπηρέτησα αλλά δούλεψα σαν αντιστασιακή μέσα στο ελληνικό δημόσιο γι’ αυτό γραφέας β’ μπήκα, γραφέας β’ βγήκα. Δεν ανέβηκα γιατί δεν έκανα το χατίρι κανενός. Η Άρια δούλεψε μέσα στο μηχανισμό όπως εγώ δούλεψα στον πασοκικό μηχανισμό, χωρίς να είμαι ΠΑΣΟΚ φυσικά, αφού ανήκα πάντα στα αριστερά κινήματα και αναγκάστηκα να βάλω υπογραφές, να προωθήσω διατάξεις.

- Η ζωή στο Υπουργείο Οικονομικών πώς ήταν;

Όταν πέρασα τις πανελλαδικές εξετάσεις με καλή βαθμολογία ήλπιζα ότι θα ήμουν κάπου στα κεντρικά του Υπουργείου για να έχω μια πιο θεωρητική δουλειά. Βρέθηκα όμως στο δημόσιο ταμείο να κόβω χαρτόσημα σαν τον Καρυωτάκη. Ήταν απίστευτες οι ουρές των ανθρώπων, οι φωνές, οι τσακωμοί αλλά εκεί γνώρισα τους πιο ενδιαφέροντες ανθρώπους που είδα ποτέ. Και αυτό γιατί έχω ανοικτά τα ματιά στην κοινωνία. Δυσκολεύτηκα, ήταν σχεδόν μίζερα ειδικά στην απόσπασή μου στην επαρχία και εάν δεν είχα το παραμύθι και το όνειρο της συγγραφής να πάω σπίτι μου να δουλέψω, δεν ξέρω πού θα ήμουν σήμερα.

- Η περιπέτεια ήταν μέρος και της δικής σας ζωής, όπως των ηρώων σας;

Η ζωή μου μέσα απ’ τη γραφή είναι μια περιπέτεια. Είμαι ένας άνθρωπος που το ψάχνω πολύ, που δεν επαναπαύομαι σε αυτό που έκανα, ταξιδεύω πολύ μέσα στην Ελλάδα και έχω έρθει σε επαφή με πληθυσμούς που στη χώρα μας δεν ξέρουμε ότι υπάρχουν. Εάν είσαι στην πλατεία Κολωνακίου και στα Εξάρχεια, δεν μπορείς να ξέρεις τη χώρα σου και γράφεις εικάζοντας ή στηριζόμενος στη φαντασία σου. Έχω μείνει λοιπόν με τους μουσουλμάνους της Δυτικής Θράκης για να γράψω ένα βιβλίο για εφήβους, με τους Πομάκους, έχω πάει σε νησιά της άγονης γραμμής. Αυτά όλα είναι περιπέτειες ζωής για μένα. Έχω έρθει σε επαφή με αγρότες, με ναύτες, με άλογα άγρια...

- Αν μελετήσει κάποιος τους ήρωές σας-από το βραβευμένο «Όπως ήθελα να ζήσω» μέχρι το «Στη Ζωή Νωρίς Νυχτώνει»- μπορεί να καταλάβει αρκετά για την ψυχοσύνθεσή σας;

Θα καταλάβει τις ευαισθησίες μου τις κοινωνικές, τις πολιτικές μου θέσεις, όχι τις κομματικές γιατί δεν ανήκω σε κάποιο κόμμα. Παλεύω για ιδέες και όχι για κόμματα. Μπορεί να καταλάβει επίσης την αγάπη μου για τους ανθρώπους, στα ζώα, στις μικρές περιθωριακές ομάδες, σε εκείνους που υπόκεινται βία.
- Απ’ την άλλη, τι είναι εκείνο που σας ελκύει τόσο πολύ στην ιστορία;

Είμαι φανατική αναγνώστρια ιστορίας και απ’ εκεί προκύπτουν θέματα. Είμαι πολύ προβληματισμένη για τη δημοκρατία όπως λειτουργεί σήμερα. Ψάχνω λοιπόν να βρω τις ρίζες για το τι φταίει και η αντιπροσωπευτική δημοκρατία δεν είναι πραγματική δημοκρατία. Δηλαδή γιατί βασίζεται στην πελατειακή σχέση και στη σχέση πολίτη-πολιτικού και όχι στην αξιοκρατία. Έψαξα να βρω τις ρίζες της γέννησης του νέου ελληνικού κράτους την εποχή που απομακρύνθηκε απ’ την οθωμανική φεουδαρχία και πώς δομήθηκε η αρχική δημοκρατία. Ψάχνοντας όχι την καταγεγραμμένη ιστορία αλλά τα μυστικά της –στον Τύπο της εποχής, ειδικά τον σατιρικό, στα πρακτικά των συνεδρίων- άρχισα να βγάζω τα πρώτα δικά μου συμπεράσματα. Με ρωτάνε γιατί δεν γράφω κάτι για το παρόν. Μα πιο σημερινό απ’ τον εθνικό διχασμό δεν υπάρχει. Πιο σημερινό απ’ τον εμφύλιο δεν υπάρχει. Γιατί αν δεν πας στο παρελθόν και δεν το κατανοήσεις δεν μπορείς να έχεις παρόν και μέλλον. Δεν ξέρω αν το κάνω καλά ή όχι. Εκείνο που ξέρω είναι ότι το κάνω ειλικρινά.
- Αφιερώνετε το βιβλίο στα εγγόνια σας και στο φως που έρχεται απ’ το μέλλον. Παρακολουθώντας όλα αυτά που συμβαίνουν γύρω μας με την εκλογή του Τραμπ, την τρομοκρατία, τις βόμβες του Κιμ, το Brexit, τη Χρυσή Αυγή, δεν σας κάνουν να χάνετε την πίστη σας στον άνθρωπο;

Πιστεύω πάντα στον άνθρωπο. Στο Μεσαίωνα που άναβαν την πυρά και έκαιγαν με την κατηγορία της μαγείας τους πολιτικά σκεπτόμενους ανθρώπους αναδείχθηκαν πολλά φωτεινά μυαλά. Και σήμερα Μεσαίωνας είναι σε σχέση με το μέλλον. Ο Μεσαίωνας του Τραμπ, του Πούτιν, του Κιμ. Οι έφηβοι σήμερα γράφουν στα παλιά τους τα παπούτσια όλους αυτούς και προσπαθούν να δημιουργήσουν κάτι καινούριο. Είναι το φως που έρχεται απ’ το μέλλον και μας δίνει ελπίδα.
- Θυμάστε την πρώτη φορά που πήρατε το πρώτο σας εγγόνι στα χέρια σας;

Εκεί αισθάνθηκα μια μεγάλη ικανοποίηση, γιατί ένιωθα ότι είναι κι ένα δικό μου κομμάτι. Είναι σαν μια μπάμπουσκα που το ένα φέρει το άλλο. Είναι και άλλη συνειδητοποίηση όταν έχεις μεγαλώσει. Είναι εξαιρετική η σχέση μου με τα εγγόνια μου, όπως και του Βασίλη. Περνάμε τα καλοκαίρια μαζί, μόλις κλείσουν τα σχολεία τα έχω μαζί μου στον Αστακό.
- Τον Βασίλη, το σύζυγό σας, πώς τον γνωρίσατε;

Μικροί φτιάξαμε ένα πολύ ωραίο πολιτιστικό σύλλογο και δημιουργήσαμε μια θεατρική ομάδα. Κατάγεται και αυτός απ’ το Αγγελόκαστρο, αλλά δεν τον πολυήξερα, γιατί είναι έξι χρόνια μεγαλύτερός μου. Όταν ήταν φοιτητής ερχόταν πίσω στο χωριό και για εμάς τις μικρούλες ήταν μεγάλο πράγμα! Ήταν ένας άντρας που ήξερα ότι με αυτόν θα περάσω την υπόλοιπη ζωή μου. Ήταν και είναι ένας πολύ υποστηρικτικός άνθρωπος.
- Τι ερωτευτήκατε σε αυτόν;

Ήταν ένας αφοπλιστικά όμορφος άντρας. Και όταν σου δίνει σημασία ένας τέτοιος άνθρωπος, σε κολακεύει. Όταν αρχίσαμε να μιλάμε, συνειδητοποίησα πόσο ταιριάζαμε.

- Η δημιουργία οικογένειας ήταν προορισμός σας;

Δεν τα εκλογικεύω… Δεν μπορώ να σκεφτώ πώς ήρθε ο Λίνος στη ζωή μου. Στα 22 μου απέκτησα ένα παιδί και ένα βιβλίο. Αυτές τις αρχές της κομμούνας που πήρα απ’ τον πατέρα μου προσπαθήσαμε με τον Βασίλη να τις βάλουμε και στο σπίτι μας. Γι’ αυτό και είμαστε ομάδα με τα παιδιά και με την Ιωάννα και με τον Λίνο παρόλο που ζει στην Αγγλία. Έχουμε τις ίδιες κοινωνικές ευαισθησίες και την ίδια ιδεολογία. Το να δημιουργήσεις οικογένεια είναι μια καθημερινή πάλη, δεν είναι τίποτα αυτονόητο και περάσαμε από πολλά κύματα όλοι μαζί.
- Και εάν ένα παιδί παρέκκλινε απ’ τα δικά σας πιστεύω;

Στα παιδιά δώσαμε την ελευθερία να σκέφτονται αυτόνομα. Γι’ αυτό και στην εφηβεία τους επαναστατούσαν… Αλίμονο αν δεν το έκαναν. Όλα όμως σιγά-σιγά κάνουν τον κύκλο τους. Αν ο γονιός είναι αποδεκτός απ’ τα παιδιά του ως προσωπικότητα, αλλά και αν εσύ ως γονιός έχεις αποδεχτεί τα παιδιά σου γι’ αυτό που είναι και όχι για αυτό που θέλεις να είναι, τότε υπάρχει ισορροπία.

 

Συνέντευξη: Πιερής Παναγή

 

Διημοσιεύθηκε στο Φιλgood, τεύχος 224, στις 21-05-2019.