Από τις εκδόσεις Καστανιώτη κυκλοφόρησε το Μάρτιο του 2024 ένα ακόμη βιβλίο της Ελένης Πριοβόλου με τίτλο “βαθύ το σκοτάδι πριν την αυγή”. Πρόκειται για ιστορικό μυθιστόρημα, που όπως λέει ο τίτλος αναφέρεται στο σκοταδισμό του 18ου αιώνα στην Ευρώπη, τότε που η Ελλάδα ήταν υποδουλωμένη στους Τούρκους, πριν την αυγή του διαφωτισμού και των νέων ιδεών. Στα χρόνια αυτά (1733-1793) έζησε ο Χριστόδουλος Ευσταθίου ο Ακαρνάν ή Παμπλέκης όπως καθιερώθηκε από τη φράση “πάντα μπλέκει”, προσωνύμιο που του προσήψαν οι ανταγωνιστές του.

Το μυθιστόρημα της Ελένης Πριοβόλου, «Βαθύ το σκοτάδι πριν την αυγή», αναδύεται ως μια εξαιρετική αφηγηματική σύνθεση. που συνδυάζει την ιστορική αλήθεια με τη μυθοπλασία, εστιάζοντας στην εποχή του Νεοελληνικού Διαφωτισμού και στην προσωπική πορεία ενός ανθρώπου, που, εν μέσω των σκοτεινών χρόνων της οθωμανικής σκλαβιάς, αναζητά την ελευθερία και την αυτογνωσία.

Η Ελένη Πριοβόλου, στο ένατο μυθιστόρημά της για ενήλικες, «Μια στιγμή μέσα στον χρόνο», αναφερόταν σ’ έναν σύγχρονο Έλληνα διανοούμενο, τον καθηγητή Κορέσιο. Με τον Κορέσιο να εξομολογείται κρίσιμα μυστικά και σημαντικά γεγονότα από τη ζωή του στην Άσπα Παμπλέκη, προκειμένου να προχωρήσει σε ένα ντοκιμαντέρ, η έμπειρη συγγραφέας μάς μυούσε στα πρώτα παιδικά και εφηβικά χρόνια του καθηγητή, την ένταξή του στη νεολαία του Μεταξά και στη συνέχεια στο ΕΑΜ, και την κατοπινή, αμέσως μετά την Απελευθέρωση, εγκατάστασή του στη Γαλλία με τη βοήθεια του Γαλλικού Ινστιτούτου.

Μετά το εξαιρετικό Το δέντρο με τις φωλιές η Ελένη Πριοβόλου επιστρέφει στο ιστορικό μυθιστόρημα για να ανιχνεύσει την πορεία προς το φως μιας εποχής που βγαίνει από το σκοτάδι των οπισθοδρομικών θεοκρατικών ιδεών και αντικρίζει την αυγή που υπόσχεται ο Ευρωπαϊκός Διαφωτισμός.

Το πρόσφατα βιβλίο της κ. Ελένης Πριοβόλου «Βαθύ το σκοτάδι πριν την αυγή» φέρει στην επικαιρότητα τον «άγνωστο» μεν εκπρόσωπο του Νεοελληνικού Διαφωτισμού, ακαταπόνητο δε υπέρμαχο της ατομικής ελευθερίας, Χριστόδουλο Ευσταθίου ή Παμπλέκη.

Ο Χριστόδουλος Παμπλέκης γίνεται ο πρωταγωνιστής του εύρωστου ιστορικού μυθιστορήματος της Ελένης Πριοβόλου που περιγράφει το πολιτικό, πολιτισμικό και ιδεολογικό πεδίο του 18ου αιώνα.

Η γλώσσα του μυθιστορήματος αποπνέει την ατμόσφαιρα του 18ου αιώνα, την κάνει τόσο αληθοφανή που σε πάει 250 χρόνια πίσω χωρίς να χάνει ούτε στο νυχάκι της την επαφή με τη σύγχρονη.

«Ο Ελισαίος μού έλυσε μια και καλή την απορία: “Στη θεολογία ο Θεός έρχεται διά της αποκαλύψεως. Στη φιλοσοφία διά της ανακαλύψεως”» (σ. 139).

Δεν είχα ακούσει ποτέ το όνομα του Χριστόδουλου Παμπλέκη (1733-1793) ή αν το είχα ακούσει κάποτε, διαβάζοντας για τον Νεοελληνικό Διαφωτισμό στα μαθητικά μου χρόνια, το είχα λησμονήσει. Κάτι βέβαια που δεν ισχύει, για παράδειγμα, με την περίπτωση του Κοσμά του Αιτωλού ή του Ευγένιου Βούλγαρη. Το γιατί να μην έχει ακουστά κανείς τον Παμπλέκη και να θυμάται τους άλλους δύο, γίνεται απολύτως κατανοητό μετά την ανάγνωση του μυθιστορήματος της Ελένης Πριοβόλου. 

Το πιο βαθύ σκοτάδι είναι ακριβώς πριν από την αυγή. Αυτή είναι μια κοινή ρήση που ισχύει κυριολεκτικά και μεταφορικά. Έτσι ακριβώς συμβαίνει και στην περίπτωση της Ελληνικής Επανάστασης και της πολυπόθητης ελληνικής ελευθερίας. Το πιο βαθύ σκοτάδι της ελληνικής σκλαβιάς δεν ήταν τον 15^ο αιώνα, αλλά τον 18^ο, λίγο πριν από την Ελληνική Επανάσταση του 1821 δηλαδή.

Πάνω απ’ όλα είναι ένα βιβλίο για τον προσωπικό αγώνα με σκοπό την κατάκτηση της εσωτερικής ελευθερίας, ενάντια σε κάθε εξωτερικό καταναγκασμό.