Ένα ανθρωποκεντρικό, αισθαντικά γραμμένο αφήγημα, με τη χαρακτηριστική συγγραφική ματιά της Ελένης Πριοβόλου. Ένα σπονδυλωτό μυθιστόρημα με μια τρυφερή και ποιητική διάθεση κριτικής απέναντι στις κοινωνικές δομές, που καθορίζουν τη στάση ζωής μας. Η συγγραφέας παρακολουθεί, καταγράφει και ανασυνθέτει τις κινήσεις των ηρώων της. Σε κάθε χαρακτήρα αφιερώνει ένα κείμενο σε μορφή αυτόνομου διηγήματος, φωτίζοντας τις στάσιμες ζωές τους, οι οποίες κινούνται σε μια δικιά τους πραγματικότητα, σε ένα δικό τους παράλληλο κόσμο.

Ένα βιβλίο σταθμός στη λογοτεχνική πορεία της βραβευμένης Ελένης Πριοβόλου, κυρίας της Λογοτεχνίας με πολύ ιδιαίτερη πένα. Το βιβλίο περικλείει όλα τα χρώματα και τα αρώματα της λάγνας και μαγευτικής Ανατολής. Βιβλίο πολυδιάστατο, κομίζει ένα μήνυμα βαθύτατα αντιπολεμικό, διαποτισμένο σε κάθε σελίδα με όλον εκείνο τον πόνο των ανθρώπων της Μέσης Ανατολής και την απεγνωσμένη επιθυμία τους για μια ήσυχη ζωή που να μην την σκιάζει ο ζόφος του πολέμου. Η Μέση Ανατολή δεν αποκαλείται τυχαία “πυριτιδαποθήκη του κόσμου” και η συγγραφέας φαίνεται να το γνωρίζει αυτό πολύ καλά. Μέχρι σήμερα, ελάχιστοι συγγραφείς στη χώρα μας έχουν σκύψει επάνω από τον πόνο των τυραννισμένων αυτών ανθρώπων της Γης της Εδέμ με τρόπο τόσο βαθιά συναισθηματικό, τόσο βαθιά ανθρώπινο, όσο η Ελένη Πριοβόλου. Και πραγματικά, ο συνδυασμός της εκ βαθέων γνώσης για την πολύπλοκη πολιτική ιστορία της περιοχής, με την ανάδειξη της βασανισμένης καθημερινότητας των απλών ανθρώπων που υφίστανται το βάρος του πολέμου, είναι μοναδικός και δεν πετυχαίνει πάντοτε στα ιστορικά μυθιστορήματα.

Σαν ο έρωτας σε μαγέψει, ακολούθα τον.
Όσο κι αν οι δρόμοι του είναι τραχιοί και απότομοι.
Κι όταν οι φτερούγες του σε τυλίξουν,
γείρε πάνω του,
όσο κι αν το σπαθί που κρύβει το φτέρωμά του μπορεί να σε πληγώσει.

Χαλίλ Γκιμπράν

H Άρια, σε προχωρημένη ηλικία και άρρωστη πολύ, ίσως ετοιμοθάνατη, ξεκαθαρίζει το σπίτι και τις αναμνήσεις της. Το μυαλό της την γυρίζει πίσω, στο καλοκαίρι του 1963, τότε που πρωτοανταμώθηκε με την Οριάνθη. «την όμορφη οπτασία της νιότης της που ενσωματώθηκε στ’ όνειρο». Μια φούστα στάθηκε η αφορμή για να θυμηθεί η Άρια την ιστορία που κρύβει στις πολυκαιρισμένες αλλά άφθαρτες ίνες της και να αφηγηθεί την πρώτη τους συγκυριακή συνάντηση στον κινηματογράφο και την απότομη εξαφάνισή της γυναίκας που πίστεψε από την πρώτη στιγμή πως θα γίνει η πιο στενή της φίλη.

Για το μυθιστόρημα της Ελένης Πριοβόλου «Στη ζωή νωρίς νυχτώνει» (εκδ. Καστανιώτη).

Της Διώνης Δημητριάδου

«Η μοίρα και το τυχαίο ορίζουν τις διαδρομές, και κανένας δεν μπορεί να τις προσπεράσει». Πολλές φορές διαβάζοντας το νέο μυθιστόρημα της Ελένης Πριοβόλου επαληθεύεται η παραπάνω αλήθεια. Δύο συνθήκες αντιθετικές που αντιμάχονται το αυτεξούσιο του ανθρώπου – οικτρά ματαιωμένο κάτω από τη δύναμή τους. Το μοιραίο και το τυχαίο κινούμενα μέσα στον χρόνο (που έτσι κι αλλιώς δεν τον ορίζουμε, μόνο τον ερμηνεύουμε κατά το δοκούν και τον ενσωματώνουμε στη ζωή μας) αποφασίζουν τι θα χαθεί και τι θα διασωθεί. Ίσως όχι πάντα αυτό που αξίζει αλλά οπωσδήποτε αυτό που έχει τη δύναμη να ιστορηθεί, μέσα από τις προσωπικές αφηγήσεις ή τις λογοτεχνικές εκδοχές τους.

Αθήνα 1963. Η Άρια και η Οριάν έχουν μόλις γίνει φίλες, όμως η ζωή σύντομα θα τις χωρίσει. Η Οριάν θα επιστρέψει στη Βηρυτό, όπου βρίσκεται ο πατέρας της ως Πρέσβης, θα ερωτευτεί, θα παντρευτεί και θα βιώσει τον πόλεμο του Λιβάνου. Η Άρια θα ζήσει την δικτατορία του ’67, θα αποκτήσει οικογένεια, θα βρεθεί αντιμέτωπη με την ασθένεια του καρκίνου. Οι δύο ηρωίδες θα ζήσουν εντελώς ξεχωριστές ζωές, οι οποίες ωστόσο συνδέονται μοιραία με αναπάντεχους τρόπους, για να φτάσουν και πάλι στην Αθήνα του 2015.

Σαν μια γλυκιά πλημμυρίδα σε παρασέρνει η αφήγηση της Ελένης Πριοβόλου σε μια μακρά και πολυδαίδαλη περιπλάνηση στις σελίδες του τελευταίου βιβλίου της, με τον τίτλο Στη ζωή νωρίς νυχτώνει. Στο πολυσέλιδο αυτό μυθιστόρημα, που αδυνατείς να το αφήσεις απ’ τα χέρια σου, η συγγραφέας πραγματεύεται τη ζωή δυο γυναικών, της Άριας, από την Αθήνα της δεκαετίας του ’60, και της Οριάνθης, από τη Βηρυτό. Εξασκημένη στη μεγάλη αφήγηση η Ελένη Πριοβόλου και δεινή παραμυθού –έχει ήδη σημαντικό αριθμό παιδικών και εφηβικών βιβλίων στο βιογραφικό της– αλλά και με σαφή ποιητική διάθεση ξετυλίγει τις ιστορίες των δυο γυναικών, συνδέοντάς τες με τις πολιτικές συγκυρίες της εποχής τους. Η μεγάλη Ιστορία είναι το κάδρο μέσα στο οποίο εξυφαίνονται οι δυο αυτοί παράλληλοι βίοι, και όχι μόνο.

Το «Στη ζωή νωρίς νυχτώνει» της Ελένης Πριοβόλου είναι ένα βιβλίο επίκαιρο για την πάλη του ανθρώπου για τις ιδέες του, για τους κύκλους της ζωής που γράφουν τη μεγάλη Ιστορία, για τον αγώνα που δημιουργεί πολιτισμό, για τη φιλία και την ανατροπή της, αλλά κυρίως, για την κοινή μοίρα των λαών.

Τα τελευταία χρόνια η Ιστορία, είτε σαν συλλογική είτε σαν ατομική περιπέτεια, έχει επηρεάσει βαθύτατα τη σύγχρονη ελληνική λογοτεχνία, με αποτέλεσμα πολλοί συγγραφείς να αντλούν την έμπνευσή τους απ' αυτή. Προσωπικές ή συλλογικές ιστορίες διαπλέκονται αξεδιάλυτα με ιστορικές συγκυρίες και συμβάντα, σημαντικά ή λιγότερο σημαντικά, ζωές αλλάζουν, ελπίδες σβήνουν σε μια ατέρμονη εναλλαγή του ιστορικού με τον μυθιστορηματικό χρόνο. Του μύθου με την πραγματικότητα.

Η Ελένη Πριοβόλου έχει ένα μάλλον σπάνιο χάρισμα, η αφηγηματική της δεινότητα είναι τέτοια που φτιάχνει βιβλία που μπορούν να διαβαστούν κυριολεκτικά από όλους, και από εκείνους τους αναγνώστες που αναζητούν τη συγκίνηση και την πλοκή, και από αυτούς που θέλουν δεύτερο και τρίτο επίπεδο, βάθος. Είναι λίγες οι αντίστοιχες περιπτώσεις συγγραφέων- Ελλήνων και ξένων- που μπορούν να αποτελέσουν σκαλοπάτι για τον ανυποψίαστο αναγνώστη, να τον περάσουν στην αντίπερα όχθη των υποψιασμένων.