Μια κριτική του Πάνου Καπώνη για το "Μετά φόβου".

Το νέο μυθιστόρημα της Ελένης Πριοβόλου είναι μια υποδόρια ιστορική μελέτη για τα πρώτα προοδευτικά βήματα της Ελλάδας στον 20ό αιώνα.

Δεν γνωρίζω αν «Μετά φόβου» η συγγραφέας Ελένη Πριοβόλου αποφάσισε να περιηγηθεί στα μονοπάτια του γενέθλιου τόπου της και να αναβιώσει με την πένα της τα ιστορικά γεγονότα που τον ταλάνισαν στο πρώτο μισό του προηγούμενου αιώνα, όμως η στιβαρή της πένα κατόρθωσε για άλλη μια φορά να προσφέρει ένα εξαιρετικό, πολυδιάστατο μυθιστόρημα στο αναγνωστικό κοινό. Με πάθος, ένταση, συγκίνηση και ορμή, η ιστορία μιας δυνατής φιλίας ξεδιπλώνεται με χάρη και αρμονία, σκιαγραφώντας τους άγραφους νόμους, τα ήθη, τα έθιμα και τις δοξασίες μιας ολάκερης εποχής. Μιας εποχής όπου η αθωότητα των παιδιών, η εμμονή στις προλήψεις και στις παραδόσεις των προγόνων, η πίστη στις αξίες και οι πολιτικές αναταράξεις, έδιναν άλλη πνοή στην καθημερινότητα των ανθρώπων και οι διαπροσωπικές σχέσεις αποτελούσαν τον ακρογωνιαίο λίθο της τοπικής κοινωνίας.

Ο σχολικός εκφοβισμός, η ενδοσχολική βία, η θυματοποίηση ή το bullying ορίζονται ως μια διαρκής, κατ’ επανάληψη και κατ’ εξακολούθηση, συστηματική,σκόπιμη, απρόκλητη και αδιακιολόγητη επιθετική συμπεριφορά από έναν μαθητή ή ομάδα μαθητών (συμμορίες) σε άλλον συμμαθητή ή συμμαθητές τους (Κουρκούτας, 2008. Olweus, 2009.Rigby, 2002). Εμφανίζεται ως: α) σωματικός εκφοβισμός / βία, για παράδειγμα σπρωξίματα, κλωτσιές, μπουνιές, χαστούκια, τράβηγμα μαλλιών, χτυπήματα, β) συναισθηματικός εκφοβισμός / βία όπου αναφερόμαστε στη σκόπιμη απομόνωση του παιδιού από την κοινωνική ομάδα, στην καταστροφή προσωπικών αντικειμένων, σε απειλές και εκβιασμούς ή εκβιασμούς για χρήματα ή υλικά αγαθά (Πρεκατέ, 2007), γ) λεκτικός εκφοβισμός / βία που περιλαμβάνει τα πειράγματα, παρατσούκλια, την κοροϊδία, το βρίσιμο, τον σαρκασμό, την ειρωνεία, τη διάδοση ψευδούς φήμης, τα αρνητικά σχόλια για την εθνική προέλευση ή την οικονομική κατάσταση ενός παιδιού και της οικογένειάς του, τις χειρονομίες, τα συκοφαντικά γκράφιτι (Κουρκούτας, 2008. Τσιαντής& Ασημακόπουλος, 2010), δ) σεξουαλικός εκφοβισμός / βία, όπως ανεπιθύμητο άγγιγμα, απειλές, προσβλητικά μηνύματα, χυδαία γράμματα και εικόνες, εξαναγκασμό για συμμετοχή σε σεξουαλικές συμπεριφορές (Κάκουρος, Μανιαδάκη, 2004) και δ) ηλεκτρονικός ή κυβερνητικός εκφοβισμός/ βία περιλαμβάνει τη χρήση διαδικτύου, e-mail, chatroom, χρήση κινητών με κλήσεις και sms με προσβλητικό και απειλητικό περιεχόμενο, χρήση κάμερας με σκοπό την απειλή και την ταπείνωση του παιδιού (Τσιαντής, Ασημακόπουλος, 2012).

Στον σύγχρονο κόσμο είναι σύνηθες το φαινόμενο της συγκατοίκησης διαφορετικών πληθυσμιακών ομάδων, λόγω του τεράστιου ρεύματος μετακίνησής τους από τον τόπο προέλευσης σε έναν άλλο, για λόγους εργασιακούς, επαγγελματικούς, βιοποριστικούς, πολιτικούς, οικονομικούς, εκπαιδευτικούς. Έτσι, διαμορφώνονται κοινωνίες ετερογενείς, που χαρακτηρίζονται από εθνοτική και πολιτισμική πολλαπλότητα και ανομοιογένεια. Στο πλαίσιο αυτής της πολυπολιτισμικής πραγματικότητας, εκδίδονται λογοτεχνικά βιβλία για παιδιά και εφήβους, που «ξεκλειδώνουν» την πολιτιστική μάχη ανάμεσα στην ομοιομορφία και τη διαφορετικότητα, ενώ, παράλληλα, ευνοούν και προωθούν τη συνομιλία με τον «Άλλον».

«Να μη λύνονται ούτε να τελειώνουν ποτέ οι κρυφές διηγήσεις, να γυρίζουν τα πρόσωπα καθαρμένα απ’ τη μνήμη, και το αίσθημα πάντα να κρατεί τα ιστία, όπως πλόες που ήταν να γίνουν και ενάντια βουλή τις ματαίωσε, ή τα ιστία ανύπαρκτα, πιθανόν και τα σκάφη.

Και οι ήρωες τότε, ολάρμενοι, στα ψηλά των βουνών θ’ ανατέλλουν, απολώντας το έρμα σε κούφιους κρατήρες, αστροπλόοι...»

Τζένη Μαστοράκη.

«Συχνά είναι πιο ασφαλές να είσαι αλυσοδεμένος από το να είσαι ελεύθερος», έγραφε, πριν από κάμποσα χρόνια, ο Κάφκα και η Ελένη Πριοβόλου, στο βιβλίο της «Μετά φόβου» υπογράφει μια ελεγεία για το φόβο της ελευθερίας, για την υποταγή των ονείρων και την εκδίκησή τους, για τις αυταπάτες και τις ψευδαισθήσεις που ποδηγετούν τη ζωή των ανθρώπων και κυρίως την προσωπική, οικογενειακή και κοινωνική τους ελευθερία.

Με όχημα τη ζωή των ηρώων της η Πριοβόλου αρχίζει την αφήγησή της από το 1916 στην Αιτωλία, για να επικεντρωθεί κυρίως στην ψυχοσύνθεση των ανθρώπων που ταλανίζεται από τους φόβους εκείνους, που δημιουργούνται ως αποτέλεσμα των κοινωνικών νοοτροπιών, αντιλήψεων και εθιμοτυπιών μιας εποχής αλλά και όσους υπάρχουν ενστικτωδώς και παραδοσιακά μεταφέρονται από γενιά σε γενιά. Φόβοι, οι οποίοι διοχετεύονται στις κοινωνίες μέσω της θρησκείας, της πολιτείας, των πολιτικών δεδομένων και των κοινωνικών προκαταλήψεων και στοχεύουν στην υπερύψωση μιας ανάπηρης, χωρίς ήθος, ηθικής που θα κρατήσει τον άνθρωπο υποταγμένο, θα αδρανοποιήσει τις σκέψεις και τις αντιδράσεις του, θα ρυθμίσει, εν τέλει, τη ζωή και τις επιλογές του.

Εφτακόσιες σελίδες, τρεις μέρες ανάγνωση. Καθ’ όλα ενθαρρυντικό σκορ για την αργαναγνωσία μου, δεδομένου μάλιστα ότι δεν είναι προϊόν εξαναγκασμού ή διεκπεραίωσης – ας το πω κι αυτό: σαράντα με πενήντα οι σελίδες χάριτος που δίνω πλέον σε ένα βιβλίο προτού να το παρατήσω. Το «Μετά φόβου» έστω και αν φέρει αφηγηματικά γνωρίσματα που αποκλίνουν από τις δικές μου θεωρητικές προτιμήσεις, κέρδισε το ενδιαφέρον μου με μια ένταση που την είδα να αυξάνεται από την πρώτη μέχρι την τελευταία σελίδα.
Ας τα πάρουμε όμως τα πράγματα από την αρχή.

Έχοντας διαβάσει μετ’ απολαύσεως, Το «ΜΕΤΑ ΦΟΒΟΥ» Τελειώνοντας ένα βιβλίο έχεις να επιστρέψεις στον υπαρκτό κόσμο απ’ όπου ξενιτεύτηκες για λίγο.

Ο καιρός που κάθε βιβλίο με γοήτευε πέρασε ανεπιστρεπτί, λίγο επειδή τα καλά βιβλία σπανίζουν πια και επειδή η δική μου, κάπως επαγγελματική, προσέγγιση στο χώρο επηρέασε τις συγκινήσεις. Πριν προλάβω, λοιπόν, να επιστρέψω σε ορθολογισμούς έγραψα την πρώτη μου εντύπωση για το «Μετά Φόβου».

Μόλις τελείωσα το μυθιστόρημα της Ελένης Πριοβόλου, το ΜΕΤΑ ΦΟΒΟΥ.

Τα συναισθήματα μου γλυκόπικρα, ανάκατα, μελαγχολικά. Η ατέλειωτη επανάλειψη των διχασμών μας και των αδιέξοδων ερώτων μας.

Η τάση να αναπαριστά με σύμβολα τον κόσμο τη στράτευσε στο παραμύθι, το οποίο υπηρετεί επί είκοσι τρία έτη. Αγαπάει πολύ τα παιδιά, και στα βιβλία της προσπαθεί να πλησιάσει τον παιδικό κόσμο και την ευαίσθητη παιδική ψυχή.